اکسیژن در استخر های پرورش ماهی

اکسیژن در استخرهای پرورش ماهی
(تهیه کننده:مصطفی خضری - ویراست : محمود توسلی )

اکسیژن در استخر پرورش ماهی:

آب مقدار محدودی اکسیژن را در خود نگه می دارد و این حالت آب وابسته به فشار اتمسفر، درجه حرارت و شوری است . در حالت طبیعی اکسیژن از طریق انتشار از هوا و فتوسنتز (اکسیژن تولیدی بوسیله فیتوپلانکتون ها یا جلبک ها) در آب بوجود می آید . فتوسنتز بیشترین میزان اکسیژن را در آب بوجود می آورد. میزان و زاویه تابش نور در فصول مختلف سال بر روی میزان فتوسنتز فیتوپلانکتون ها و تولید اکسیژن اثر می گذارد .

اگر دو استخر مشابه را در نظر بگیریم اکسیژن موجود در آنها متفاوت می باشد و تابع تراکم ماهیان ، میزان باروری استخر ، ساعت روز ، دمای آب ، املاح موجود در آب و .... می باشد . غلظت اکسیژن در اوایل صبح به کمترین میزان خود و در بعداظهر به بالاترین حد خود می رسد .

اکسیژن بر ضریب تبدیل غذایی ، قابلیت هضم غذا ، رشد و افزایش تولید موثر است .

در استخر پرورشی، ماهی ها تنها مصرف کنندگان اکسیژن نیستند و فقط 15-5% اکسیژن موجود در آب را مصرف می کنند .

مصرف کنندگان اکسیژن در استخر پرورشی شامل:

فیتوپلانکتون ها ، باکتری ها و مواد معلق حدود 50% ، مدفوع ماهی ها و غذاهای مصرف نشده حدود 32%، بنتوزها حدود 2/0 % ، تجزیه کود ها و لجن کف استخر حدود 8% و زئوپلانکتون ها حدود 5/4 % می باشند .

اکسیژن1

نکات :
ماهی ها برای هضم کامل غذا 2 برابر بیشتر از حد معمول اکسیژن لازم دارند .
غذا دهی باید با توجه به درصد وزن بدن ماهی صورت گیرد تا از باقیماندن غذا در استخر جلوگیری شود .
غذادهی طبق زمانبندی منظم باشد تا ماهی هادر هنگام هضم غذا با مشکل کمبود اکسیژن مواجه نشوند بنابراین لازم است از تغذیه ماهی در نیمروز و شب خودداری شود .
استفاده از هواده در هنگام کاهش اکسیژن که بخصوص در شب تا اوایل صبح است ضرورت دارد .

کمبود اکسیژن:
اکسیژن موجود در آب زمانی کاهش پیدا می کند که میزان اکسیژن تولیدی کمتر ازمیزان مصرف آن توسط موجودات باشد .

کاهش اکسیژن محلول در آب وابسته به:

1- آب و هوای آرام ، ابری و گرم: در روزهای ابری یا روزهایی که که هوا غبار آلود است نور خورشید به سطح آب نمی رسد و عمل فتوسنتز و تولید اکسیژن توسط فیتوپلانکتونها صورت نمی گیرد در نتیجه اکسیژن آب کاهش می یابد.

استخرهایی که شکوفایی پلانکتونی بالایی در سطح آب دارند نورخورشید به بستر آنها نفوذ نکرده و در نتیجه اکسیژن فقط در سطح آب تولید می شود و به لایه های پائینی نفوذ نمی کند در نتیجه در طول روز که اکسیژن باید در حد بالایی باشد ، ممکن است ماهی ها با کمبود اکسیژن مواجه شوند .

با افزایش دما نیز میزان اکسیژن موجود در آب کاهش پیدا میکند زیرا فعالیت موجودات با افزایش درجه حرارت افزایش پیدا می کند . ماهی ها موجوداتی خونسرد هستند بنابراین درجه حرارت بدن و فعالیتشان تحت تاثیر درجه حرارت آب است . توقف جریان باد نیز باعث می شود که اکسیژن موجود در هوا از طریق انتشار وارد آب نشود .

2- مرگ ناگهانی فیتوپلانکتون ها یا جلبک ها: هنگامی که فیتو پلانکتونها و جلبک ها در آب می میرند نیز کمبود اکسیژن در آب بوجود می آید زیرا نه تنها منابع تولید اکسیژن در استخر از بین رفته اند بلکه جلبک ها و فیتوپلانکتون های مرده خود باعث مصرف اکسیژن می شوند.
در ساعات تاریکی تراکم بالای فیتوپلانکتون ها می تواند اکسیژن موجود در آب را که برای تنفس ماهی ها است مصرف کند .
3- لایه بندی آب استخر:
در هنگام تابستان در عمق استخر(3-2 متر) لایه فوقانی آب (عمق 1 متر) خیلی سریع گرم می شود و چگالی آن کاهش یافته و سبکتر از آب کف استخر می شود . به دلیل اینکه آب لایه بالایی گرم تر و سبکتر است نمی تواند با آب سرد اعماق مخلوط شود وآب سرد نزدیک کف بی حرکت مانده و اکسیژن آن کاهش یافته و ترکیبات سمی توسط باکتری ها و مواد آلی پوسیده تولید می شود.
اگر هوا سرد شود یا باران شدید ببارد لایه بالایی با لایه پایینی هم دما شده و آب مخلوط می شود و دیگر مشکل فقدان اکسیژن را در کف نداریم .
4- تجزیه مواد آلی کف :
هنگامی که بیومس (وزن کل ماهیان) در استخر پرورشی بالا رود (اواخر تابستان) بار مواد آلی و مدفوع ماهی ها (آمونیاک ، نیترات ، مدفوع و غذای هضم نشده) افزایش پیدا می کند .
مواد آلی و مدفوع ماهی ها تجزیه شده و باعث افزایش نیاز اکسیژنی ماهی ها می شود. همچنین مواد آلی و مدفوع ماهی ها می تواند باعث تحریک رشد جلبک ها وبلوم آنها در استخر شود .

اندازه گیری اکسیژن محلول :
اکسیژن محلول در آب باید 2 بار در روز، صبح زود و ابتدای شب مورد بررسی قرار گیرد . پائین بودن میزان اکسیژن در اوایل شب بسیار نگران کننده است .

اکسیژن2

نکات :
ماهی های درشت تر مصرف اکسیژنی بالاتری دارند در نتیجه ماهیانی که به سطح می آیند درشت تر هستند . استفاده از هواده در هنگام کاهش اکسیژن که بخصوص در شب تا اوایل صبح است ضرورت دارد .

منابع:

Low oxygen and pond aeration.William A.warts www.ca.uky.edu
Integerated fish farming in china.Likang-min Aug 1985
استفن گدارد، مدیریت تغذیه در پرورش متراکم آبزیان، ترجمه م.علیزاده و ش.دادگر،1380،معاونت تکثیر و پرورش آبزیان

مقالات